کنتاکتورها کلیدهای الکترو مغناطیسی می باشند،که یکی از مهم ترین اجزای مدار های قدرت و فرمان را تشکیل می دهند .
کلید الکترومغناطیس قطــع کننده و وارد کننـده مــدارات قـدرت می باشـد ، که برای تحریک به انجــام کار از نیروی الـکتریـکی و
مغناطیسی الکترومگنتیک یا خاصیت آهنربایی بهره می برد .
کلید های مختلف صنعت برق به وزارت نیـرو محرکه دستــی مدارات قدرت رقابت می کنند در صورتی که کنترل آن را توسط
نیــروی الکتریکی و مدار فرمــان انجام می‌دهد به عبارت دیگر کنتاکتور با سدیم در قدرت و فرمــان می باشــد موارد استفاده از
کنتاکتــورها امروز در ماشیـن آلات صنعتی به چه صورت می باشد که بر سر راه اندازی تجهیزات صنعتی و کنتــرل سیستمهای
اتوماسیون بدون کنترل نخواهد بود بنابراین کنترل یکی از ملزومات اصلی به شمار می‌رود .
- کنترل فرمان از راه دور توسط کنتاکتور اقتصادی تر و ایمنی تر است
- از خطرات ناشی از راه افتادن دوباره ماشین هایی که در اثر قطع ناگهانی برقشبکه از کار افتاده است جلوگیری می‌کند
- کنتاکتور امکان قطع و وصل مصرف کننده ها را از چندین محل عمل می نماید
- امکان راه اندازی به صورت اتوماتیک با کنتاکتور های مغناطیسی مقدور می باشد
- عمر مفید تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور از دیگر کلید های موجود در بازار بیشتر می باشد
- قابلیت قطع و وصل زیر بار را دارا می باشد
- حفاظت دستگاه ها مناسب تر و مطمئن تر هستند
کنتاکتورها به تنهایی هیچ و حفاظتی در مقابل جریـان اضافه و اتصال کوتاه ندارند بنابراین باید برای این نوع حفـاظـت در مدارات
ازبیمه تانک‌های حفاظتی و فیروز استفاده شود .
اجزای داخلی کنتاکتور ها
قسمت های مختلف کنتاکتور عبارتند از :
1 .محفظه یا قاب
2 .قاب سیم پیچ
3 . آهن ربا
4 .کنتاکت های ثابت
5 .پیچ ترمینال
6 . فنر
7 . پایه - پوشش و حامل کنتاکت ها
8 .حلقه نگهدارنده هسته آهنی ثابت
9 .کنتاکت متحرک
10.سیم پیچ و پوشش فوقانی
نحوه عملکرد کنتاکتور
هسته آهنی کنتاکتورEشکل می باشد که به هسته ثابت معروف است و داخل یک سیم پیچ قرار می‌گیرد ، وقتــی یک سیم
پیچ را به دور یک هسته آهنی بپیچانید و دور سر این سیم پیچ را به یک منبع ولتاژ ۲۲۰ ولت وصل کنید هسته آهنی به آهنــربا
تبدیل خواهــد شـد که دو سر این سیــم پیچ بر روی کنتــاکتور با علایم A1 و A2مشخص می‌شــوند این قسـمت را مدار فرمان
(محرک کنتاکتور) می می نامند .
در قسمــت فوقانی یک هستــه آهنــی شکل E دیگری را مشاهـده می کنید که کنتاکتــهای قدرت بر روی آن نصــب شده اند .
این قسمت که به هسته متحرک معروف است در شرایط عادی (۵ خاموش) توسط فرد از حساب جدا می تواند با اعمــال ولتــاژ
به دو دوربیـن کنتاکتــور هستــه ثابت آهنربا شده و حتی خود می‌کشند بنابراین کنتاکتهای قدرت نیز به یکدیگر چسبیده و اتصال
برنامه خواهند کرد .
مفهوم علائم و اعداد روی کنتاکتور
حروف A1_A2 بوبین کنتاکتور قسمت
حروف L1_L3_L5 قسمــت بالای کنتــاکتور ، مشخصات ســه فازورودی
حروف T1_T3_T5 قسمــت پایین کنتاکتور ، مشخصات سه فاز خروجی
حروف NO_NC نشان دهنــده کنتاکتــهای باز و بسته فرمان می باشند
اعداد ۳و۴ : در کنتاکتور نشان‌دهنده دوسر کنتـاکت باز NO می باشند
اعداد ۱ و ۲ مشخصه کنتاکت بسته NCمی باشند .
به دلیل اینکه در برخی از مدارات احتــمال استفــاده از چندیــن کنتاکت باز و چندین کنتاکت بستـــه از کنتاکتور وجود دارد قبل از
اعداد گفته شده در بالا شماره های دیگــری قرار می‌دهند تا در نقشه های فرمان بتوان آنها را از یکدیگر متمایز کرد که همــگی
معنای کنتاکت باز هستند (14-13 و 24-23 و 34-33)و شماره های مشخص کنتاکت بسته می باشند (22-21 و 32-31 و 42-43)
مشخصات پلاک کنتاکتور
عبارت (ITH2) جریانی است که می‌تــواند در شرایط عادی از کنتاکتـــهای قـدرت کنتاکتور و درزمان نامحدود بدون قطع عبور نماید
عبارت (ITH1) جریــانی است که با اتصال یک بار در هر هفتــه از کنتاکتهای کنتاکتـــور بدون تاثیر در کارکــرد کنتاکتور عبــور نماید
عبارت (Ith) جریانــی که بایـــد ســال یکبار در هر ۸ ســاعت از کنتــاکتهای کنتـــاکتور بدون تاثیر در کارکرد کمپــکتور عبور نمـــاید
عبارت (Ie) جریان قابل تحمل برای کنتاکت های اصلی
عبارت (Is) مقـــدار جریـــان اســـت که کنتـــرل را می‌تـــوان در زمـــان اتصـــال کوتــاه تحمل نماینــــد
عبارت (Ue) مقدار ماکزیمم ولتاژ است که کنترل های کنتاکتور در شرایط عادی می‌توانند تحمل نمایند
انواع کنتاکتور و کاربرد آنها
عبارت AC1 : بار اهمی بار _ غیر اندیکتیو یا اندیکتیوته ی ضعیف ، مانند گرمکن برقی با ضریب توان ۹۵ درصد
عبارت AC2 : برای راه اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچـی بدون ترمز و جریــان مخالف جریان راه اندازی و مقاومت مدار
روتر دارد
عبارت 'AC : برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور سیم پیچی با ترمز جریان مخالف
عبارت AC3 : برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسـه های هنگام قطع جریان نامی از تیره‌های کنتاکتـور عبور می‌کند تحمل
جریــان راه انـــدازی ۵ تا ۷ بــرابـــر جریــان نامـــی
عبارت AC4 : برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه ای به کار بردن ترمز جریان مخالف تغییر جهت گردش الکترومـوتور روتور
قفسه ای با تعداد دفعات قطع و وصل زمانی اندک
عبارت AC11 : کنتاکتــــور کمـــکی فرمــــان بــدون داشتـــن کنتـــاکت قدرت کوپل مغناطیسی - استفـــاده فقـــط در مدار فرمان
عبارت DC1 : بار اهــــمی بار _ غیر اندیکتیـــو یا اندیکتیــــوته ی ضعیـــف ، ماننــــد گرمـــکن برقــــی با ضــــریب توان ۹۵ درصــد
عبارت DC2 : برای راه انــــدازی موتـــور شنـــت قطـــع کــردن موتــــور هنـــگام کار
عبارت DC3 : برای راه انــــدازی موتــــور شنــــت با تعــــداد دفعـــات قطـــع و وصـــل زیـــاد در فواصل زمــــانی اندک - مدار ترمز
عبارت DC4 : راه انـــدازی مــــــوتــــور ســــری قطـــــع مـــــوتـــــور هنـــگام کـــــار
عبارت DC5 : راه انــــدازی موتـــور ســــری با تعداد دفعات قطــــع و وصل زمانی اندک - تغییـــر جهــــت گردش موتـــور و ترمــــز
عبارت DC11 :کنتاکتور کمکــــی فرمان بدون داشتـــــن کنتـــــاکت قدرت کوپل مغناطیســــــی - استــــفاده فقط در مدار فرمان
به طور کلی کلید ها و کنتاکتــــور های مغناطیسـی عمل قطع و وصل تجهیزات را بر عهده دارند ؛ با این که از کنتاکت کنتاکتورها
در هنگام وصل جریان زیادی عبور می‌کند ولی در لحظه قطع تاثیرات بیشتــری را می پذیرند زیرا در لحظه قطع یک مـــوتور زیر بار
در حالت روشن، در کنتاکتهای کنتاکتور پدیده قوس الکتریکی ARC رخ می‌دهد ،؛
تا زمانی که کنتاکتهای کنتاکتور به طور کامل از یکدیـــگر جدا نشوند این پدیده باعث می‌شود که جرقه ای در کنتاکتهای کنتاکتور
مغناطیسی پدید آید ، که هرچه جریان عبوری از مدار بیشتر باشد جرقه ی حاصله نیز شدید تر و خطرناک تری را به همــراه دارد
که در جریان های بالا حتی به انفجار و آتش سوزی منتهی می‌شود .